Tuesday, December 28, 2010

اورمو آدلیم لاری - میرزه حبیب آغازاده

ميرزه حبيب اورمونون آيريملو طايفاسينداندیر و 1262گونه ش ايلي ایله اورمو شه هه رينده دونيايه گوز آچميشدير. آناسي گوندوزلو طايفاسيندان ساییلیر. 1283گونش ايلينده اورمونون آيدينلاريلا بير گه فرياد (هايقيريش) گونده ليگين چاپ ائتميشدير ، همين گونده ليگ سونرا فروردين آديلا چاپ اولوردو. ميزه حبيب نشر معارف جمعيتين قوردو . بو جمعيت ده میرزه ماحمود غزنوی، ماحمود اشراف زاده ،صادق زاده چاليشيرديلار. همين گونده ليك سونرا ايستيبداد طرفيندن توقيف اولوندو اونون يازارلاري  او جومله دن حاج موءید التجار، حاج محمد زهتاب، حاج ناظم قره باغی، میرزا علی عسگر آبادی و ابوطالب علیزاده چوخلو اذيت لر چكديلر. روس اوردوسو اورمونوايشغال ائتديك دن سونرا رحمتليك صادق الملک (معارف ايداره سينين باشقانين) دارا چكدي. رحمتليك غزنوی و اشراف زاده آوروپا يا قاچديلار و آقازاده عوثمانلی كونسولوسلوقونا پناه آپاردي و سونرالار تهرانا كوچدي.1297 گونه ش ايلي ایله  500 تبريزلي موجاهيدين باشيندا اولاراق شرفخانا بندرين باسيب و اوراني روس اوردوسوندان گئري آلدي. بو زامان ميرزه حبيب خياواني حكومتينده آزه ربايجان فرقه سينين مركزي كوميته سينده عوضويدي. بو فتح و اوندان اله گلن سورسات و اذوقه تبريزي 6 آي موحافيظه اتدي. همچنين ارمني اوردوسونون خوي شهرينه آلماسيندان قورودو.
فروردين گونده ليگي كي خياواني زامانيندا اورمودا و توركجه چاپ اولونوردو بو فرقه نين اورمودا اولان رسمي نشريه سيميش. رحمتليك ميزه حبيب آغازاده 1339گونش ايلي دونياسين دييشديرميشدير.
اورمولو تایماز

Wednesday, December 1, 2010

اورمودان گلن ايشيقلار – محمد تمدن

محمد تمدن 1267گونش ايلي اورمودا آنادان اولوب. محمدين تحصيل دوروموندان خه به ريميز يوخدور ، به لكه موقدماتي تحصيلي آتاسي يانيندا آلميش اولا بيلر. مرحوم تمدنين آتاسي حاجي آقا اورمو شهرينده ايلك كيتاب ساتيش دوكانين آچان كيشيدير. محمد تمدن آتاسينين دوكانينا بيرده چاپخانا عيلاوه اتميشدير. مرحوم تمدن حبل المتين گونده ليگينين اورمودا نوماينده سي و اله بو گونده ليگين يازارلاريندا بيريدي.
مرحوم تمدن اورمو نون پهلوي ( امام ) خياوانينين چكيلمه سينده اله جه اورمو يتيم خاناسي و قيزيل آي پارا جمعيتينين قورولماسيندا موهوم رول اويناميشدير.
مرحوم تمدن دان فارسجا اثرلر بونلاردير:
طرزي افشارين ديوانينين تصحيحي ، محرم نامه و نوروز نامه ، ايران در جنگ بين الملل اول(تاريخ رضائيه )، تذكره بزرگان و سخنسرايان آزربايجان غربي(باتي آزه ربايجان شاعيرلر تذكره سي) ، يوسف و زوليخا دستاني و تورك ديلينده اوشاقلار اوچون اون بش حيكايت .
مرحوم تمدن سياسي و اجتماعي دورومدان با خبر بير كيمسه اولاراق تانينميش بير سيما يدي. او مرحومون آدينا اورمونون ايالت محلله سينده اينديكي دارايي ايداره سينين اوز به اوزونده بير كوچه واردير.
مرحوم تمدنين اورمو يا اورميه آدينين ايضاحيندا تاريخ رضائيه ده بله يازير:
اورمو شهري اصلينده روم سرحدلرينده اولان بير شهر اولاراق ساواشلاردا روم (بيزانس لار) اسيرلرينين توپلانديقي مكانيميش و چون تورك ديلينده "ر" حرفي سوزجوكلرين اولينده گله بيلمز "ا"حرفي روميه يعني روم اسيرلرينين توپلانديقي و زينداني اولدوقو مكانين اولينه گليب و روميه ،  اورميه يا اورمو تلفظ اولونور. او ها بله عيلاوه ادير كي اورمو شهرين آسوروجا سو شهري آدلانديرماسي يالنيش و سياسي منفعتلره باغلي اولان بير فرضيه دير. محمد تمدن 1356گونش ايلي اورمو شهرينده دونياسين دييشديرميشدير.
یازار: اورمولو تایماز
http://urmulutaymaz.blogspot.com/2010/11/blog-post_25.html

Saturday, October 30, 2010

اورمودان گلن ايشيقلار- قوشچولو كاظيم خان

كاظيم خان به ي  ، مه شهدي ريضا اوغلو 1280گونه ش ایلی  اورمونون قوشچو كه ندينده دونيا يه گه لدي. قوشچو انزه ل محالينين ان موهوم كه نديدير و اينديليك ده شه هره چئوريليب. كاظيم خان گوزه ل سه سه صاحبيدي كي آتاسيندان ايرثه آلميشدي و آزه ربايجان آشيقلاريندان ساييلاردي. بيرينجي دونيا ساواش لاري اسناسيندا 1325-26ايلله رينده ايلك اونجه حاج ناظيم آقا ايله بيرليك ده اونجه عوثمانلي اوردوسويلا كي كوردله ره يارديم اديب و اونلارين الين اهالينين قتل و تالانين دا آچيق قويموشلار چاتيشمايا گرير. بو ساواش جامال آباد ، قوشچو و گلوان كه ندله رينده باش ورير.
مارشيمون وان جيلولارينين باش چی سينين قه تلينده ن سونرا كي سالماسين كوهنه شه هرينده سيميتقو نون وسيله سيله باش توتدو و اورمو، سالماس شه هه رله رينده ارمني و جيلو بيرليك له رنين وسيله سيله بويوك بير سوي قيريما تورك اهالينين عليهينه مونجر اولدو، كاظيم خان و توفنگ چيلري انزل ماحالينين اهاليسين قيرخلار قالاسينا ييغيب و دوشمانين قتلين دن ساخلاماغي باشاردي. ده فعه له رجه ارمني و جيلو بيرليك له ري بو طبيعي ياريم آدا ني چنبره آليب و توپ و آغير سيلاح لارلا قوشاتماغا چاليشديلار آمما ساواشي قازانا ماديلار. كاظيم خان بير داهي سركه رده و سرداريدي و بو داشين ايچينده توپ ، توفنگ و چشيتلي بومبالار اوز باشاراجيليقيلا ايعمال اديردي. عوثمانلي اتحاد اسلام اوردوسونو ديخالتيله ارمني - جيلو بيرليك له ري دارماداغين اولوب و اهالي حتمي اولومدن قورتولدولار. بو دفعه اونلارين گتديين دن سونرا كورد اشقياسي اونلارين يرينه گچيب و سيميتقونون سركردله ليگيله اورمو ، سالماس و گوني آزه ربايجانين توپراقلاري و اهاليسي بويوك بير موصيبته دوچار اولدولار. بو كه ز بير داها اهالي و اونلارين قهرمان باشچيسي قيرخلار قالاسي ( كاظيم خان داشيندا ) ييغيليب و دوشماني گري پوسگوردولر. اقبال السلطنه اورمو واليسي اوز ديرايت سيزليگيله كاظيم خاني سيميتقويا تحويل ورر و بله ليكه او بويوك جنگاور سيميتقونون اسيري اولور ، آمما بويوك بير جسارت له دوشمانين اليندن قاچير و سيلاح سيز و آج اوزوني چهريق قالاسيندان كاظيم خان داشينا يتيرر.
كاظيم خان بير نئچه دفعه اورمودا اولان اينگليس كونسولويلا كي اهالي و كاظيم خاني جنگ دن سويوتماقا چاليشيردي موذاكيره اديب و گركن جوابي وردي.
ريضاشاهين ظهوروندان سونرا و سيميتقونون قتليندن سونرا دولت بيرليكلري بو قهرمان و ميلي شخصيتي حصره توتوب و تسليم اولمايا چاليشيرلار ، آمما كاظيم خان ريضا شاهين ماهيتين تشخيص وره رك قيرخلار قالاسينا قاييديب و تحصون ائدر. بير گجه قالادان قاييقلار واسيطه سيله شرفخانا بندرينه گديب و گجه دن ايستيفاده ائدرك سپهبد جهان باني ني گجه يوخودا غافل گير اديب و اوز اوستون نيظامي ذكاسين گوسترير. آنجاق بير اوزون موددت محاصيره و آجليق و بير چوخ چتينليكدن سونرا 1342هجري قمري ايلينده سرلشكر امير طهماسبي اوردوسو طرفيندن چنبره آلينديغي زامان ،اوزونون دوزتديگي بومبانين پاتلاييشيلا بير حادثه ده شهيد اولور. كاظيم خان بير قهرمان كيمي اولور و قيرخلار قالاسيندا دفن اولونور.
اورمولو تایماز

Wednesday, October 27, 2010

اورمودان گلن ايشيق لار- بالوولو ميسكين

نه غم دن آييغام نه ده سرخوشام
نه گونوم خوش گئچير نه قاره بيللاه
نه طه بعيم سويوقدور نه دل آته شه م
نه تشنه يم آبه نه قاره بيللاه
آتاسي موللا كه ريم قصاب اوغلي و اورمونون بالوو كه ندينده آنادان اولموش (1850ميلادي).سويله شيلرده واركي اونون طايفاسي يونيسلي ، شاه ايسماعيل صفوي واقتيندا مه ذهه ب له رين سونني ليقدن شيعه مه ذهه بينه چئويرمه زورلانديقيندان سونرا گونئیين كوزه چيان(كوزه كنان) قه صه به سيندن اورمويا كوچموشله ر. آدي حو سين و ته خه لو صي مسكيندير،مذهبي شافعي و كورا سونني طايفاسينا عاييددير.
ميسكينين ايلك عومري دوللي مصطفي نين حياتينين سون ايللرينه مصاديف اولور.  آوازه لري چوخ اوجا و بوگونه گه ليب چاتميش آشيق خان بابا ، آشيق مهدي ، آشيق عبدالكريم(اورمو كندلريندن)، آشيق قول هارتون(سالماسدان)، و بالوو كنديندن آشيقلار حمزه، غلام، صلاح ، محمد جعفر له معاصيردير.
ميسكين دفعه لر جه توركيه يه گديب گليب و ئوردادا ئوز تاثيرين بيراخميشدير ، اله كي بوگونده اوردا شعرلري ئوزانلار طرفيندن چاليب اوخونماقداديلار. عومرونون سون ايكي ايلين عيراقين اربيل شهرينده ، اوغوللوقي بابا و هم يرليلريله گچيريب و بو شهر 1917 نجي ايلده اينگليس لرين الينه دوشدوكدن سونرا وطنه قييدماق ايستر آمما يولدا خسته لنيب و ئولور.ميسكين 66 ايل ياشادي.
بو شاعيردن بير شعر دفه تري جنابلار جمال آيريملو و حميد شافعي هيمتيله 1378نجي ايلده چاپ اولونوبدور. اونون اشعاري تماماً تورکی ديلينده و هجایی؛ «دیوانی»، «قوشما»، «گرایلی»، «تجنیس»، «جیغالی تجنیس» و «دوداق دیمز» قاليبلاريندا قوشولوبدور.
بئش گون بو فاني دونيادا اعتبار ائديم نه ائديم؟
ده رد بيله نه ، بيلمه يه نه جان نثار ائديم نه ائديم؟
بير توكه نمه ز ده رده دوشدوم بولماديم چارا،
دواسيز ده ردين الينده ن لوقمانا گئديم نه ائديم؟
بو هجرانا دوشه لي ياسديقا قويدوم سه ري،
گوزومو تيكديم قاپيا كيمسه گيرمه ز ايچه ري.
بير آخ چه كديم نهاديم دان قوي گه لسين اجه ل ته ري،
بوندان آرتيق سيته م اولماز آهي زار ائديم نه ائديم؟
ميسكينين شعرلريندن بير اورنك داها:
من گه لیردیم نازلی یارین ائلیندن
 قوهوم نازلی قارداش نازلی ائل نازلی
ایدیم بوداغینی ده ردیم گولونه دن
بولبول نازلی، قونچا نازلی، گول نازلی

اوخودوغوم «الیف»یمدی «ب»ییمدی
ده ردی دیلی ده رد بیله نه دئ ایندی
نازلی دیلبر دوردو رخه تین گئییندی
که مه ر نازلی، قامت نازلی، بئل نازلی

خان باده سین خان دولدورسون، خان ایچسین
جه سد ایچسین، جانان ایچسین، جان ایچسین
ایکی سئوگی بیر- بیر ایله سئویشسین
دوداق نازلی، بوخاق نازلی، دیل نازلی

حسینی- یم من ده اولدوم بئچارا
سیر رقیبله ر نه پئشه یه نه کارا
سونا تکین توتدوم چکیم که نارا
سونا نازلی، ترلان نازلی، گؤل نازلی

اورمولو تایماز

Wednesday, October 20, 2010

اورمو گؤلو افسانه سی ــ ائلبیر قوشاچایلی



تاریخین دانیلمیش کیتاب­لاریندا

نه یالقیز یازیلیب

عونوانین سنین!

کیمسه­ سیز دوشموسن بیر قریب ائلده،

ساغالماز کدریم غمیم اولموسان

هر یانین دولودور تانیش یادلارا،

سوسوزدان قورویوب دیله گلمیسن

هارایین اوجالیر گؤیون دوزونه

سسینه سس وئره ­ن گؤزه گؤرونمور

ویجدان­سیز اینام­سیز ائلین ایچینده،

نه تئز گؤز یوموب افسانه اولدون!؟

سینه­ نده اوینایان قیزیل بؤجک­لر،

اؤلدولر سوسوزدان سس­سیز سمیر­سیز!

آه چکیب آغلادین اؤز احوالینا

گؤزونون یاشینی سیله­ ن اولمادی

نه چکدین...؟ کیمسه­ ده بیله­ ن اولمادی

هر یئتن ایری­سین سنده دوزلتدی!

باغرینی دلدیلر کؤرپو سالدیلار

اوزونه قان­ ایله اؤلوم یازدیلار!

***

توپراغیم اوزو کسه

گؤی قاشی سان­ سن

ووقارین شوکتین توکنن دئییل

«دوز-چؤرک اینامین» دوزوندان آلدیق

شور دوزون قولومدا قان اولوب ایندی!!!

عیبی یوخ دالغاسیز بیتسه­ ده عمرون...

داییما ایچیمده دالغالانیرسان!

«چامیرلار» ائلیندن سن یادیگارسان

قویمارام فیکرینه قوروماق گله

هارایین ائشیدیب گله­ ن اولماسا

دردینی غمینی بیله­ ن اولماسا...

او قدر آغلاییب، سیزیلدارام کی

گؤزومون یاشلاری ایرماغا دؤنسون

آخیبان کؤنلومه سنی دویورسون!!!

امیر کبیر بیلی یوردونون تورک اویرنجی لری

Tuesday, October 12, 2010

اورمو گؤلو ـ آیشین اورمولو


آغلايين چايلار ، كي اورمي گولي آغلاماسين

آغلايين بولودلار

آغلایين دره لر

آغلاین تپه لر

آغلایين داغلار

آغلایين ایگيتلر

آغلایين آنالار

آغلایين بالالار

آغلایين جاوانلار

آغلایين قوجالار

آغلایين اینسانلار

آغلایين کی گوز یاشلاریز سئله دونسون

آغلایين کی اورمی گولو قوروماسين

ياشاياجاقدیر اورمي گولي، او يالنيز دييل

بيز واريخ تا اودا یاشاسين

گوز ياشلاريميزلان سوواریپ، دولدوراجاغيق اونو 
قایناق: تبریز سسی سایتی

Friday, October 8, 2010

اورمودان گلن ايشيقلار- آيت الله ميرزا علي عسگر آبادي

اورمونون آزه ربايجانيميزا اتحاف اتميش شخصيت لردن دانيشماق اوچون اورمودان گلن ايشيقلار آدينين آلتيندا بير نچه نفري موختصر اولاراق تانيتمايا چاليشميشيق ، بو سفر بير ديگر بويوگوموزي تانيتماق ايستيرم.ميرز ه (ميرزا) آلي(علي) مرحوم كبلايي علي النقي نين اوغلو 1286 هجري قمري ايلينده اورمو نون عسگر آباد كندينده آنادان اولدو. ميرزه آلي اورمودا ابتيدايي درسلري آلديقدان سونرا نجفه گديب و ايجتهاد درجه سينه ارديكدن سونرا اورمويا مراجيعت ائدير. مرحوم عسگر آبادي مجلس شوراي ميللينين اورمو ميلت وكيلي اولاراق سچيليب و تهرانا گتمك ايستر لاكين مه حه مد عليشاه اوردوسو و مشروطه چيلرين ساواشلارينين اوزوندن تهرانا وارمادان ، دونوب و ايستانبولا گئدير. بيرينجي دونيا ساواشيندا اورمودا جيلولوق فاجيعه سي باش ورير . اهالي مرحوم عسگر آباديا اولايلاري يتيشديريب و عسگر آبادي ايستانبول مسچيدلرينده آتشين نوطوقلار ائدير. بو چيخيشلار اتحاد اسلام اوردوسونون ياراديلماسينا سبب اولور و عثمانلي اوردوسو اوشنويه حدودوندان ايرانا گچيب و آسوري – ارمني اتفاقي  دارماداغين ائدير. اورمو ، سالماس ، خوي و سولدوز راحات نفس چكير.مرحوم عسگر آبادي بو اولايلاردان سونرا اورمويا گليرو بوغدا ميدانينداكي بازارباش مسچيدينده خالقين ايرشادينا مشغول اولور . بو ديرلي عاليم 1276نجي ايلده وفات ائدير. مرحوم عسگر آبادينين آدي اورمو شهرينين امام(پهلوي) خياوانيندان ، باكري(فرح) خياوانين بير بيرينه قووش دوران خياوانا وريلميشدي . تاسوفله ، اينقلابدان سونرا نامعلوم سببلردن اوتوري بو خياوانين آدي بعثت آدينا چويريلميشدير
http://urmulutaymaz.blogspot.com/2010/10/blog-post_06.html

Wednesday, October 6, 2010

اورمو گولو بایاتی لاری
















خه به ر وئرین ائلله ره،
دوشسون هامی دیلله ره،
اورمو گولو گوز دیکیب،
مه ده د وئره ن ال له ره.

گه ل ایناناق سئوگی یه،
قارداشلیغا بیرلی یه،
بیزده ن یاردیم ایسته ییر،
آزربایجان اورمیه.

من آشیق آی اولایدیم،
بیر سولو چای اولاردیم،
آشیب، داشیب داغلاری،
گه لیب سه نه دولایدیم.

خالقیمین دوزلو گولو!
گورمه یه ک سه نی اولو،
قویوب، گئدیب، بوراخما،
بیزه قورو بیر گولو

بو ده ردی کیمه یازام؟
اوز یوردومدا یالقیزام،
ائشیدیرسه نمی مه نی؟
بو گونلهر چوخ سوسوزام.

هارای لار آی هارای لار!
دولارنار ایل له ر – آیلار،
من سوسوزام، هارداسیز؟
سویو گه تیرین چایلار!

بیلمه لیسیز سیز بونو!
گه لمه ز گولومون سونو،
یو کیچیک ال له ریمله،
قورتاراجام، من اونون

قوشارلار:
Baufritze N-s & Elireza Quluncu

Sunday, August 8, 2010

مشاهیر اورمو (اورمیه) - میرزا حبیب الله آقازاده

(13339-1262 هجری شمسی)
میرزا حبیب الله آقازاده فرزند آقا میرزا بیگ ایمانلوی افشار و مادرش از طایفه گوندوزلو بود. وی از ارباب قلم و سیاست بوده که در سال 1301 قمری در شهر اورمو (اورمیه) متلدو شده و پس از کسب علوم متداول به نهضت مشروطه خواهان پیوست و در سال 1328 قمری با عده ای از روشنفکران ترک اورمیه از قبیل میرزا محمد غزنوی، محمود اشراف زاده ،صادق زاده و موید زاده هیاتی به نام "نشر معارف" تشکیل داد و در همین زمان بود که مدیریت داخلی روزنامه فریاد را که پس از از ان به "فروردین"1 تغییر نام داد به عهده گرفت. این روزنامه پس از مدتی توقیف و نویسندگان آن از جمله حاج موءید التجار، حاج محمد زهتاب، حاج ناظم قره باغی، میرزا علی عسگر آبادی و ابوطالب علیزاده که همگی از روشنفکران بودند تحت تعقیب و آزار و اذیت قرار گرفتند. پس از ورود قوای روسیه به شهر اورمو(اورمیه) شادروان صادق الملک ریاست معارف به دار آویخته شد و مرحوم غزنوی و اشراف زاده به اروپا رفتند و آقازاده به کنسولگری عثمانی پناه برد و پس از مدتی به کمک حاکم وقت به تهران عزیمت و در آنجا خدمات مطبوعاتی و ملی را ادامه داد. او در سال 1336 قمری با دمکراتهای تبریز که عضو کمیته مرکزی آن بود با پانصد نفر فدایی به بندر شرفخانه حمله برد و این بندر را از دست بقیه السیف قوای تزاری پس گرفت و انبار آذوقه و مهمات آن را به تبریز فرتساد و مردم توانستند تا شش ماه با این مهمات شهر را اداره کنند و تا ورود ارتش عثمانی از پیشروی پطرس به شهر خوی و اطراف و توابع آن جلوگیری کنند.
- روزنامه فروردین در سال 1329 قمری تاسیس و به طور هفتگی به زبان ترکی منتشر می شده است. این روزنامه ارگان رسمی فرقه دمکرات اورمو(اورمیه) بوده و مندرجاتش عبارت از مظالم روسها در ایران بخصوص آزربایجان بوده است!.(صدر هاشمی، محمد، جلد چهارم 1363، ص 70)
منابع:
نگاهی به آزربایجان غربی، جلد دوم، ص 748
اورمیه در گذر زمان، ص 799
تذکره شبگرد، صص 7، 8
سرزمین زرتشت، ص 241
مشاهیر علمی و فرهنگی آزربایجان غربی، صص 100، 98
بزرگان و سخن سرایان آزربایجان غربی، صص 329 328


Monday, July 26, 2010

مشاهیر اورمو – آق اولی، اسدالله خان

خاندان اسدالله خان که در اصل ساکن اورمو(اورمیه) بوده اند ولی در زمان شاه اسماعیل صفوی به خراسان کوچ و در آنجا سکنی گزیده اند. جد وی آقالاربیگ پیشوای طایفه از سرکردگان نامی سپاه نادر شاه بوده است. آق اولی از جمله شاگردانی است که در قالب دسته سوم به تعداد چهل و دو تن در سال 1357 قمری پس از عزل میرزا آقاخان نوری از صدرات برای تحصیل در اروپا به سرپرستی عبدالرسول خان نواده صدر اصفهان عازم شدند. او در رشته و ضنعت کاغذ سازی مشغول بع تحصیل و در این فن مهارت یافت و پس از برگشتن از اروپا به علت کارایی کم صنعت و رشته تحصیلی از معلومات و هنر او استفاده کافی برده نشد و با ماهی یکصد ریال حقوق به سمت منشی پستخانه منصوب شد.
اسدالله خان دو پسر و دو دختر داشت که یکی از پسران به نام امان الله خان تحصیل طب کرد و طبیب بانوی عظمی خواهر ظل السلطان شد و "نصیر خان" لقب یافت وی پدر کلنل فضل الله خان و سپهبد فرج الله آق اولی در رژیم پهلوی بوده است. پسر دیگر اسدالله خان به نام تقی بینش از کارمندان عالی مقام، درستکار، وارد، پرکار و رشید وزارت دارای بود.
شرح حال رجال ایران، جلد پنجم، ص 45
تاریخ رجال ایارن، جلد ششم، ص 62    

Thursday, July 22, 2010

مشاهیر اورمیه-آشیق فرهاد

آشیق فرهاد فرزند سلیم از هنرمندان بنام صنعت موسیقی آشیقی ترکان آزربایجان در دوم مرداد ماه سال 1273 در محال دول اورمو(اورمیه)  در روستای "ثمرتو" متولد شده است. این هنرمند بی همتا با داشتن صدای فوق العاده جذاب، قوی و نواختن ساز با مهارت کافی به آوازه رسیده است. او در شناساندن صنعت آشیقی از جهت ساز و آواز در حد کمال و با تربیت و معرفی کردن صنعتگران ارزنده چون مرحوم آشیق درویش، آشیق دهقان و آشیق عزیز خدمت شایانی به صنعت موسیقی سنتی ترکان آزربایجان کرده است. مرحوم آشیق فرهاد در بهمن ماه 1341 شمسی دارفانی را وداع گفت و در آرامگاه مرحوم عرب باغی به خاک سپرده شد که به هنگام بازسازی آرامگاه قبر وی در ورودی  ضلع غربی آرامگاه زیر دیوار مانده است. 
ثمرتو در 42 کیلومتری جنوب شرق شهر اورمو(اورمیه) قرار گرفته است.     

Friday, June 4, 2010

تسخير اورميه بدست كريم خان زند

تاريخ رسمي ايران كه در مدارس و دانشگاه ها آموزش داده مي شود مشهون از انواع دروغ و توهم و قلب واقعيات است . از شخصيت هاي تاريخي كه به دروغ و در جهت بزرگ كردن خودي و در نتيجه تحقير رقيب از آن استفاده شده كريم خان زند مي باشد. كريم خان از طوايف لک و مردي بي رحم و بي سواد بود كه پس از 16 سال درگيري با متحدان خود سرانجام توانست ابتدا دوستان و متحدان قديمي خود را به قتل برساند و سپس يك به يك بر حريفان خود فائق آمده و پس از 9 ماه محاصره اورميه در اين شهر به تخت سلطنت نشست. کریم‌خان از ایل لر زند بود .پدرش ایناق خان نام داشت و رئیس ایل بود. کریم خان در آغاز سرباز سپاه نادرشاه افشار بود و پس از مرگ او به ایلش پیوست و کم کم با سود بردن از جو به هم ریخته پس از مرگ نادر نیرویی به هم زد و چندی بعد با دو خان بختیاری به نام های ابوالفتح خان و علیمردان خان ائتلافی را فراهم ساخت و کسی را که از سوی مادری از خاندان صفوی می‌‌دانستند به نام ابوتراب میرزا را به شاهی برداشتند. در این اتحاد علیمردان خان نایب السلطنه بود و ابوالفتح خان حاکم اصفهان و کریم خان نیز سردسته سپاه بود. اما چندی که گذشت علیمردان خان ابوالفتح خان را کشت و بر دیگر همراهش کریم خان هم شورید ولی سرانجام پیروزی با کریم خان بود.چندی هم با محمد حسن خان قاجار دیگر داودار پادشاهی ایران درگیر بود که سرانجام سربازانش محمد حسن خان را در حالی که رو به گریز بود کشتند. او بازمانده افغان های شورشی را نیز یا تار و مار کرد و یا آرام نمود.
فتحعلي خان افشار ارومي از سرداران بزرگ نادر شاه كه حاكم فارس و اصفهان بود و در جنگ كريم خان با آزاد خان افغان از آزاد خان حمايت ميكرد پس از شكست محمد حسن خان قاجار و تصرف استر آباد بدست زنديه به آزربايجان برگشت و تبريز و اورمو(اورميه) را تسخير و در ارك اورميه به تمشيت امور پرداخت . كريم خان در سال 1174قمري به آزربايجان لشگر كشيد و شهرهاي تبريز و مراغه و سالماس(سلماس) را به راحتي منكوب خود كرد و سپس به جنگ ايلات شاهسون رفت . به علت طولاني شدن جنگ و كمي نفرات و آذوقه به تهران برگشت و پس از جمع آوري سپاه فارس و بختياري در سال 1175براي بار دوم عازم آزربايجان شد. فتحعلي خان افشار در حوالي قره چمن به استقبال دشمن آمد و تلفات و ضايعات بسياري به دشمن زد ولي پايداري خان زند و لجاجت وي سرانجام باعث پيروزي زنديه بر سپاه آزربايجان شد. خان زند پس از تصرف مجدد تبريز و مراغه و سلماس قلعه مستحكم اورمي را به محاصره در آورد . تنها دلخوشي خان افشار سرماي زمستان بود .كريم خان كه فكر زمستان را كرده بود و آذوقه كافي انبار نموده بود دستور داد در اطراف اورمو(اورميه) خانه هايي براي زمستان گذراني بنا كنند. توپ هاي لشگر زند روي شيخ تپه مستقر شده بود و روز و شب برج و باروي قلعه اورمو(اورميه) را مورد هدف قرار مي داد وليكن مدافعين به شدت به تعمير ديوارها مي پرداختند. خيمه هاي كريم خان در چمن هاي صدقه و و تپه دييه له (ديگاله)مستقر گرديد. مدافعان جسور افشار به شرح زير به دفاع از شهر پرداختند:
شاه محمد بيگ كهللو و ميران بيگ محمد لو محافظ دروازه تورپاق قالا
ميرزا محمد بيگ و شاه محمد بيگ سعدلو محافظ دروازه خزران
خليل بيگ و علي شش پر بيگ قره حسنلو محافظ دروازه بازار باش
قهرمان بيگ و جليل بيگ عربلو محافظ دروازه يورد شاه
فتحعلي بيگ و الله بيگ بكيشلو محافظ دروازه هندو (عسگرخان)
علي مصطفي بيگ و آقا علي بيگ ارشلو محافظ دروازه مشهد (بالوو)
محمد جليل بيگ و خدايار بيگ قاسملو محافظ دروازه ارك
 در اين بين يزيديان عراق و سوريه به تهاجم و ايجاد مزاحمت در مرزهاي غربي پرداختند ولي لشگر اعزامي خان زند به استعداد هفت هزار نفر و فرماندهي مرادخان موفق به سركوب شيطان پرستان كرد (يزيديان)شد. در اين بين به علت كمبود آذوقه و محاصره شهر بدست لر و لك و بختياري و فارس انواع بيماريهاي واگير و گرسنگي به قتل عام مردم اورميه پرداختند. مردم به قدري در مضيقه بودند كه به خوردن گربه و سگ و اجساد مردگان پرداختند . برخي حتي به كشتن و خوردن بچه هاي خود نيز دست مي زدند كه داستان هاي تلخي را در افواه عموم از آن زمان به يادگار گذاشت . به هر روي پس از نه ماه محاصره و نيز نزديك شدن برخي از افشار از قبيل امير گونه افشار به خان زند قلعه اورميه بعد از تسليم خان افشار مسخر كريم خان گرديد. كريم خان سه ماه در اورميه ماند و در دارالاماره اورميه بر تخت شاهي نشست و از اينجا به اداره امور كل كشور پرداخت .  از آنجا كه خان زند مردي سياس بود ابتدا با با دختر موسي خان قاسملوي افشار ازدواج كرد و با دادن خلعت و شمشير به فتحعلي خان( ارشلوي ) افشار در ظاهر او را به جاي برادر مقتول خويش اسكندر خان زند كه اتفاقاً به دست خان افشار و در جنگ اصفهان در حوالي قمشه كشته شده بود ، نهاد . ايتدا خان افشار را مامور دفع مزاحمت عشاير بلباس و منگور كه از خاك عثماني و حوالي دياربكر و حكاري به محال ترغاي-مكريان كنوني- (از سولدوز تا ساوج بلاغ ) حمله كرده بودند نمود و پس از دفع فتنه اكراد ، خان افشار را ملتزم ركاب نمود و چندي بعد در حوالي شهرضا (قمشه)با ناجوانمردي در كنار قبر اسكندر برادر خويش خان افشار را با ريسمان خفه كرد.
منبع:

Thursday, May 13, 2010

مسجد جامع اورميه

مسجد جامع اورميه از بناهاي نيمه دوم سده هفتم هجري قمري است. اين مسجد در وسط بازار قرار دارد و داراي صحن بزرگ و شبستان آجري وسيع است كه قسمت اصلي وسطي آن با گنبدي بلند پوشيده شده است. محراب مسجد از نظر گچبري و خطوط از زيباترين آثار هنري مغول بوده و ارتفاع آن 82/7 متر و عرض آن 48/5 متر است
البته محراب در سال 676 هجري قمري بدست استاد عبدالمؤمن تبريزي گچبري شده و شايد خود مسجد از اين تاريخ قديمي تر باشد. مسجد در سال 1184 هجري قمري بدستور رضا قلي خان بيگلر بيگي ايل افشار و حاكم اروميه تعمير شده است.

















منبع:
 urmiainfo.com

Wednesday, May 12, 2010

محمدحسن خان امیر نظمی افشار













دوتن از سران افشار
محمدحسن خان امیر نظمی افشار در سال 1251 ق در اورمیه بدنیا آمد. وی از ایل افشار بود. این ایل از بزرگترین ایلات ایران است که در استانهای آزربایجان شرِقی، آزربایجان غربی، خراسان، کرمان، فارس، سیستان، زنجان، همدان و خوزستان پراکنده اند. افشارها از ایلات ترک تبار هستند که از ترکستان به ایران آمده اند.
افشارها از زمان شاه تهماسب، حکومت اورمیه را در دست داشته اند. در زمان سلطنت شاه عباس اول، کلبعلی سلطان افشار در جنگ بغداد رشادت فراوان کرد و شاه موافقت نمود تا ایل افشار عموماً در منطقه آزربایجان غربی و اورمیه ساکن شوند. طبق این فرمان کلبعلی سلطان تعداد 8000 خانوار از افشارها را از عراق و فارس و خراسان به اورمیه آورد.
ایل افشار دارای 14 طایفه است. محمدحسن امیر نظمی افشار از طایفه افشار قاسملو بود. اجداد وی همواره حکمرانی مناطقی چون خوی و اورمیه را در دست داشته اند. رضاقلی خان افشار قاسملو در سال 1182 ق/ 1146ش از طرف کریم خان زند بیگلربیگی اورمیه شد و پسرانش یکی پس از دیگری این مقام را داشتند.
محمدحسن امیر نظمی نوه شهریارخان افشار و برادر زاده محمدصادق خان امیر تومان افشار بود. محمدحسن از سنین جوانی وارد خدمات دولتی شد. او در قشون اورمیه درجة امیرتومانی داشت و به حاجی امیر تومان معروف شد. او همواره در امور عام المنفعه پیشقدم بود. یکی از اقدامات خیرخواهانه وی تأسیس مدرسة دارالایتام اسلامیه در اورمیه در سال 1324ق/ 1284ش بود. در تأسیس این مدرسه که نخستین مدرسه به شیوة نو در اورمیه بود، جمعی از مردم فرهنگدوست و نیکوکار شرکت داشتند. حاجی امیرتومان در تأسیس آن مجاهدت فراوان کرد و مساعدت مالی بسیار نمود.
برنامة تحصیلات در این مدرسه علاوه بر دروس شش سالة ابتدایی، شامل صنایع خیاطی، کفاشی و نجاری نیز بود. در آن مدرسه سی نفر از اطفال یتیم نیز تحصیل می کردند که کلیه هزینه های آن بر عهده بانی آموزشگاه بود. برای کودکان بی سرپرست قسمت شبانه روزی نیز ضمیمة مدرسه بود و مؤسس تمام هزینة لباس و خوراک را بر عهده داشت. برای مدیریت این مدرسه و تدریس الفبا مرحوم میرزا حسین رشدیه برادر میرزا حسن رشدیه بنیانگذار مدارس نوین ایران را از تبریز به اورمیه آوردند. این مدرسه نیز همچون سایر مدارس جدید اورمیه تا سال 1336ق/1296ش در اغتشاشات اورمیه از میان رفت.
محمدحسن حاجی امیر تومان در خدمات دولتی از خود صداقت و لیاقت نشان داد. در این زمان وی از نظر مالی متمکن و سخت مشغول کارهای حکومتی بوده است. بازیل نیکیتین کنسول روسیه در اورمیه طی نامة مورخة 15 ذیحجه 1333 ق به محمدصادق میرزا معزالدوله حاکم اورمیه گلایه کرد که حکومت به کارهای مسیحیان رسیدگی نمی کند. معزالدوله در نامة مورخ 17 ذیحجه 1333 این مسئله را رد کرده و افزود: «با وجود این محض تسریع تسویة امور دوستدار مثل جناب مستطاب اجل حاج نظم السلطنه امیرتومان، شخص فعال و بی غرض و بی طمع را مجبور کرده است که هر روز مرتباً به رسیدگی امور مسیحی و مسلمان مشغولند.»
محمدحسن با دریافت لقب نظم السلطنه حاکم خوی شد. مردم او را حاج نظم السلطنه می شناختند. پیش از وی یوسف خان شجاع الدوله افشار از خویشاوندان نظم السلطنه، حکومت خوی را در اختیار داشت. نظم السلطنه در طول حکمرانی خود در خوی، نام نیکی از خود به یادگار گذاشت. مردم خوی و سلماس از وی خاطرات نیکی به یاد دارند. علت این بود که او نه تنها در امور اجتماعی و سیاسی، محل مأموریت خود را به نحو احسن اداره می کرد بلکه از نظر فرهنگی و ایجاد سازمانهای خیریه نیز خدمات شایان نمود.
هنگامی که نظم السلطنه حکومت خوی را در دست داشت، اوضاع در این منطقه بسیار بحرانی بود. انقلاب سوسیالیستی 1917 روسیه موجب آوارگی و نابسامانی نیروهای روسی مستقر در ایران شده بود. اغتشاشات اورمیه و وضعیت نابسامان حقوق و معیشت این سربازان باعث شد که آنان به غارت شهرها بپردازند. خوی یکی از این شهرها بود که در خطر چپاول سربازان روسی قرار داشت. نظم السلطنه تنها عنوان حکومت خوی را داشت و هیچ نیروی نظامی در اختیار وی نبود. در این وضعیت نابسامان نظم السلطنه در اعلامیه ای وضعیت را به آگاهی مردم رسانده و از آنان خواست تا خود امر دفاع را انجام دهند. با این وجود او تأکید کرد که :«... هرکس از مأمورین اداره برخلاف نیات این جانب رفتار کرده باشند، تنبیه سخت کرده، از اداره خارج خواهم کرد و ابداً حامی مأمورین ظالم نخواهم بود.»
روز چهارشنبه 19 صفر 1336ق/14 آذر 1296ش سالداتهای روس بازار خوی را سوزاندند و چند تن را کشتند. اهالی شهر و همچنین نظم السطلنه به کنسولگری روسیه مراجعه کرده و از اعمال سربازان روس شکایت کردند. کنسول اظهار داشت که اختیاری بر سربازان روس ندارد. مردم اجازه خواستند تا خود آنان را دفع نمایند. کنسول نوشته ای به آنان داد مبنی براینکه مردم در دفاع مختارند. شهر به میدان جنگ تبدیل شد. نظم السلطنه در این اوضاع خوی را به مقصد تبریز ترک کرد. مشخص نیست که هدف نظم السطلطنه از رفتن به تبریز چه بوده است ولی این عمل باعث شد تا بزرگان خوی دیگر به حکومت وی راضی نباشند. وضعیت خوی با خروج نظم السلطنه از شهر بحرانی تر شد. عده ای از اعیان خوی نزد امیرامجد از خوانین ماکو رفته و خواهش کردند که وی کامل پاشاخان فرزند خود را به حکومت خوی بگمارد تا شهر سر و سامانی پیدا کند. نظم السلطنه اصرار داشت که با این سمت دوباره به خوی بازگردد ولی نمایندگان خوی به این عنوان که وی پست خود را در چنان موقعیت بحرانی و حساس ترک کرده ، درخواست او را نپذیرفتند. بدین ترتیب کامل پاشاخان حاکم خوی شد.
در سال 1336ق واقعة هجوم جیلوهای ارمنی به اورمیه رخ داد. در این زمان اجلال الملک حاکم اورمیه و امیر تومان نیز از بزرگان شهر و مشاوران او بود. در شعبان 1337 که کردها به اورمیه حمله کردند، خانة نظم السلطنه نیز هدف چپاول قرار گرفت. در سال 1339 ق/1300 ش وی معاون حکومت اورمیه بود. در 16 شعبان همان سال که شیخ عبدالله کرد در ماجرای سیمتقو وارد اورمیه شد، اوضاع در شهر بحرانی شد. ارشدالملک حاکم شهر از خود درایتی نشان نداده بود. اعیان، علماء و تجار اورمیه توافق کردند که ارشدالملک از حکومت اورمیه برکنار شود. براساس تصمیمات آن، هیئتی مرکب از چهارنفر حکومت شهر را در دست گرفتند که نظم السلطنه یکی از آنها بود. وظیفة این هیئت رتق و فتق و تسویة امور حکومتی بود. (اورمیه در محاربة عالم سوز، ص 447) چندی بعد هیئتی از طرف اعیان اورمیه به دیدار سیمتقو رفتند که نظم السلطنه نیز جزء آنان بود. سیمتقو به وی صد تومان پول هدیه داد و نظم السلطنه نیز یک جفت سردوشی سرداری و یک عدد انگشتری الماس به سیمتقو تقدیم کرد. این اقدامات با هدف حراست از اورمیه در برابر خطر کردهای شکاکی به رهبری سیمتقو بود. از این پس نیز جلسات و مذاکرات مهم در منزل و با حضور نظم السلطنه برگزار می شد.
نظم السلطنه پس از انقراض قاجاریه و در زمان سلطنت رضاشاه نیز یکی از افراد متنفذ و مورد احترام اورمیه بود. او مدتها در انجمنهای خیریه، شهرداری و شیر و خورشید، عضویت و ریاست داشت.. او در سال 1309 نشریه ای با نام «رضائیه» منتشر کرد. شمارة اول آن روز 14 اسفند 1309 از زیر چاپ درآمد. این نشریه هفتگی به چاپ سربی و با روش مجلة دینی انتشار می یافت. این نشریه پس از چندی تعطیل شد و مجدداً در سال 1312 دوباره انتشار آن از سرگرفته شد ولی دوباره تعطیل گردید. مدت انتشار آن از آغاز تا پایان 10 سال طول کشید.
پس از شهریور 1320 نظم السلطنه از نیکوکاران و خیرخواهان اورمیه به شمار می رفت. در سالنامة آریان نام حاج محمدحسن امیرنظمی افشار در میان صورت نامهای مردان بلندهمتی قرار داشت که در سال 1323 بوسیلة ایجاد مؤسسات خیریه یا کمک در راه پیشرفت فرهنگی و تمدن کشور و مستحدثات عام المنفعه بذل مساعی کرده و صرف همت نموده اند. مقام و منزلت اجتماعی والای نظم السلطنه در اورمیه از آنجا پیداست که در سال 1327 سیدحسن تقی زاده نمایندة آذربایجان به اورمیه آمده و در منزل وی سکونت کرد. دو روز بعد در جلسه ای که عموم طبقات، فرماندهان لشکر و افسران ارشد و رؤسای ادارات نیز حضور داشتند، انصاری مدیر روزنامه کیوان که از سال 1320 در اورمیه منتشر می شد، از طرف اهالی اورمیه استدعا نمود که نمایندگان هرچه زودتر اقدام به تشکیل مجلس سنا نمایند. پس از عزیمت تقی زاده از اورمیه، مقدمات برای انتخابات مجلس مؤسسان در کشور آماده شد و در فروردین 1328 محمدحسن امیر نظمی از اورمیه حائز اکثریت آراء گردید. حسین امید در سال 1332 از درگذشت وی خبر داده است. بدین ترتیب محمدحسن خان امیرنظمی افشار می باید بین سالهای 1328 تا 1332 درگذشته باشد.
تحقیق: پرویز شاهمرسی
منبع:
 http://urmulutaymaz.blogspot.com/2010/05/blog-post_2822.html

Friday, May 7, 2010

در مورد اورمو گولو(درياچه اورميه) و اكوسيستم آن بيشتر بدانيم










در مورد اورمو گولو(درياچه اورميه) و اكوسيستم آن بيشتر بدانيم
درياچه اورميه كه يكي از مهمترين و با ارزشترين اكوسيستمهاي آبي آزربایجان و ايران است، در اوايل دهه 1350، به عنوان پارك ملي و در سال 1355، به عنوان ذخيره‌گاه بيوسفر از سوي سازمان يونسكو اعلام شده است. همچنين درياچه اورمیه جزو تالابهاي با اهميت بين‌المللي محسوب و در سال 1354 به كنوانسيون حفاظت از تالابها (رامسر - 1971) معرفي شده است و جزو مناطق داراي اهميت براي پرندگان است که متاسفانه امروزه بر اثر بي توجهي مسولان و رعايت نکردن بعضي از اصول زيست محيطي درياچه اورمیه در حال نابودي است .
خواص شيميايي آب درياچه اورمیه:
آب‌ اغلب‌ رودخانه‌هايى‌ كه‌ به‌ اين‌ درياچه‌ مى‌ريزند، به‌ سبب‌ عبور از طبقات‌ پر نمك‌ و سولفات‌ دو سود شور است‌. از نظر طبقه بندي شيميائي آب درياچه اورميه تيپ كلره داشته و باقيمانده خشك عناصر محلول درآب آن (T.D.S) در دوران پرآبي در حدود ۱۸۰ ودرزمان كم آبي در حدود ۴۲۰ گرم در ليتر ميباشد. وزن مخصوص آب درياچه 1.150 تا1.75تن برمتر مکعب است.
تركيب‌ املاح‌ آب‌ درياچه‌ اورمیه چنين‌ است‌: كلرور سديم‌: 37/86 گرم‌، كلرور منيزيم‌: 94/6 گرم‌، سولفات‌ دوشو: 34/0 گرم‌، سولفات‌ منيزي‌: 08/6 گرم‌ و كلرور كلسيم‌: 27/0 گرم‌ رسوبات‌ شيميايى‌ درياچه‌ شامل‌ نمك‌ طعام‌، گچ‌، آرا گونيت‌ و تا اندازه‌اي‌ كلسيت‌ است‌. در سواحل‌ باتلاقى‌ درياچة اورميه‌ لجنى‌ متعفن‌ وجود دارد كه‌ به‌ صورت‌ خمير سياه‌ رنگ‌ داراي‌ تركيبات‌ گوگردي‌ و خواص‌ درمانى‌ است.
اسيديته يا قليائيت آب درياچه اورمیه(PH) درفصل بهار به دليل پايين بودن دما و بارش باران هاي اسيدي درمحدوده ۶/۸ ودر فصل تابستان ۷/۸ ميباشد .هدايت الكتريكي آب بسته به وضعيت حجم آب درياچه از ۲۰۰۰۰۰تا ۶۰۰۰۰۰ ميكروموس برسانتيمتر مربع متغير بوده وتنها موجود زنده اي كه قادر است در آب شور اين درياچه زندگي نمايد آرتميا ساليناست كه خوراكي مقوي و بسيار مناسب براي ماهيان پرورشي ميباشد.
ويژگي هاي زيست محيطي درياچه اورمیه:
حوزه درياچه اورميه جزوتقسيم بنديهاي مرکز تنوع گياهان(word wildlife fund)WWFو(International union concervation of nature)IUCNقرار دارد.در حوزه اکولوژيکي در ياچه اورميه 546 گونه گياهي به ثبت رسيده است. جوامع گياهي عبارتند از گياهان شور پسند(Halo phy tic)،گياهان شن پسند(Pseammaphytic) ، گياهان خشک زي(Xero phytic)گياهان آب پسند(Hydro phytic) -درياچه اورميه شامل انبوه فراواني از جلبک هاي سبز – آبي مي باشد . توليد بالاي اين جلبکها اساس زنجيره غذايي را ايجاد مي نمايد. در حوزه اکولوژيکي درياچه اورميه ،27 گونه پستاندار ، 212 گونه پرنده ، 41 گونه خزنده ، 7 گونه دوزيست و26 گونه ماهي وجود دارد.درياچه اورميه زيستگاه زمستان گذراني گروه هاي بزرگي از مرغان آبزي (بويژه اردکها و مرغان دراز پا Waders) مي باشد. علاوه بر اين بزرگترين کلنيهاي توليدمثل فلامينگو  در ايران و همچنين پليکان سفيد را پذيرا مي باشد . دو نوع از پستانداران در معرض نابودي  به جزايرپارک ملي درياچه معرفي و در آنجا جمعيت آنها افزايش يافت. اين دو نوع پستاندار گوزن زرد ايراني Dama mesopotamica  و قوچ و ميش Orientalis gimelini ovis)) مي باشد.
مهمترين بي مهره آبزي درياچه اورميه Artemia urmiana مي باشد که يک گونه ميگوي بومي آب شور مي باشد. اين جانور از رده سخت پوستان بوده و تامين کننده غذاي بسياري از گونه هاي مهم پرندگان از جمله فلامينگو مي باشد.
در درياچه اورميه تعداد زيادي زيستگاه آبي و خشکي وجود دارد ، 17 سايت بحراني شامل خود درياچه  بعضي زيستگاه هاي خشکي مهم و تالاب هاي اطراف در ياچه به عنوان مهمترين نواحي جهت مديريت حفاظتي و حمايتي مطرح شده اند.
گونه هاي مورد تهديد ثبت شده در حوزه اکولوژيکي درياچه اورميه سال1379 IUCN :
باکلان کوچک ،اردک بلوطي، غاز پيشاني سفيد کوچک، خروس کولي دشتي، عروس غاز ، ميش مرغ،اردک مرمري، متاي پا سرخ، اردک سر سفيد،دليجه کوچک.
آرتيميا اورمیانا:
تا کنون 6 گونه آرتيميا در آب هاي دنيا شناسايي شده اند ، آرتيميا در همه آبهاي شور مشاهده نمي شود که دليل آن شايد مهاجرت نکردن آرتيميا از يک بيوتوپ به بيوتوپ ديگر باشد . اين جانور ازنظر آناتوميکي ، در مقابل دشمنان خود که اغلب از گوشت خواران آبزي هستند از ساختمان دفاعي لازم برخوردار نيست . بنابراين سازو کار انتشار ان بيشتر بر مبناي حمل ونقل تخم آن توسط باد و پرندگان، ازمحلي به محل ديگر است.
تخم آرتميا تا سه روز دربدن پرندگان ، بدون هيچ گونه تغيير در قوه ناميه اش باقي مي ماند. اين جاندار مي تواند در شوري هاي بالاي حد اشباع 340 در هزار زنده بماند و در طبيعت ، در آبهاي با شوري کمتر از 45 در هزار به هيچ وجه مشاهده نمي شود. آرتميا حاوي بهترين سيستم شناخته شده تنظيم اسمز در تمام جامعه جانوري است ، ولي حد پاييني از شوري براي حيات آن مناسب تر است: زيرا اگرميزان شوري بالا باشد ،انرژي  بيشتري را بايد صرف تنظيم فشار اسمزي خود کند.اين جانور از زمان کوتاهي براي توليد نسل خود برخوردار است -2 هفته – و تا رسيدن به مرحله بلوغ ، حدود 15 بار پوست مي اندازد . درمدت 50-60 روز عمر خود نيز 10تا 11 بار توليد نسل مي کند که اغلب هر بار 100 تخم دارد. تخم آن را مي توان براي ساليان متمادي در شرايط خاص و ساده اي نگه داري کرد. اين جاندار بهترين منبع غذايي براي ماهيان تازه متولد شده است. 
درياچه اورميه بيمارستاني طبيعي براي گردشگران:
آبهاي نيلگون وسواحل زيباي دومين درياچه شور جهان درقلب اورميه در تمام فصول پذيراي گردشگراني است كه از دل شهر به دامان طبيعت پناه مي آورند.
درياچه اورميه، كه 102 جزيره بزرگ و كوچك را در دل خود جاي داده است، هر ساله پذيراي گردشگران خارجي و داخلي اي است كه براي تفريح و استفاده از جاذبه هاي گردشگري اين درياچه و يا براي درمان بيماري ها با استفاده از جلبك ها و املاح آب درياچه اورميه به قلب اورميه پناه مي آورند.
زيبايي هاي درياچه اورميه و موقعيت جغرافيايي آن سبب مي شود همه گردشگراني كه وارد استان آزربايجان غربي مي شوند، از اين درياچه نيز ديدن كنند.
درياچه اورميه دومين درياچه شور جهان پس از بحرالميت است. از اين رو تنها موجودات زنده اين درياچه ماهي هاي ريزي به نام «آرتيميا» هستند كه در پرورش ماهي از آنها استفاده مي شود.
از ساحل هاي اورميه، املاح آب هاي درياچه و لجن ها و جلبك هاي موجود در درياچه اورميه نيز استفاده هاي درماني زيادي مي شود. لجن ها و املاح درياچه اورميه براي درمان بيماري هاي پوستي و روماتيسمي موثرند
بحرانهاي  زيست محيطي درياچه اورمیه:
مطالعات انجام شده نشان مي‌دهد كه خطرهاي جدي اكوسيستم درياچه اورمیه را تهديد مي‌كند و علائمي مبني بر كاهش كاركردهاي اكولوژيكي آن به دليل فعاليتهاي انساني مشاهده مي‌شود. تنظيم و ذخيره آب رودخانه‌ها در پشت سدها و برداشت آب براي مقاصد كشاورزي و شرب از رودخانه‌هاي منتهي به درياچه و كاهش آب ورودي به درياچه، فاضلابهاي صنعتي و شهري تصفيه نشده و يا نيمه‌تصفيه شده و نيز پساب حاصل از طرح‌هاي آبياري بر كيفيت آب درياچه و ايجاد بزرگراه شهيد كلانتري كه تاثير مهمي بر گردش آب و شوري و حيات آرتميا داشته است، درياچه اورمیه را مورد تهديد جدي قرار داده است
آسيبهاي زيست محيطي ميانگذرشهيد کلانتري
الف-رسوب گذاري غير متعارف در کف درياچه اورميه
در حالى كه آخرين تصاوير ماهواره اى از افزايش حجم رسوبات در اطراف محل احداث پل ميان گذر درياچه اورميه خبر مى دهد كارشناسان محيط زيست اعلام كردند: «تاكنون ۱۲۰ هكتار از درياچه اورميه با احداث جاده شهيد كلانترى نابود شده است.» «آخرين تصاوير ماهواره اى از درياچه اورميه، نشان مي دهداكه با گردش رسوبات به سمت ميان گذر، حجم رسوبات در اين منطقه به شدت افزايش يافته و درياچه را حتى پيش از احداث پل در آستانه دو نيم شدن قرار داده است.». در صورت تفکيک در ياچه به دو قسمت شمالي وجنوبي ، افزايش ارتفاع سطح لجن درياچه جنوبي به طور متوسط سالانه حدود 5تا6 سانتي متر بيشتر از سطح لجن درياچه شمالي خواهد بود.اين نامتقارن بودن انباشتگي رسوبات طرفين بزرگراه مي تواند تنشهاي نا متقارني بين دو طرف جاده وارد آورد و چون بدنه بزرگراه به صورت شناور در لجن دريا مستقر است
با گذشت زمان انباشتگي رسوبات درياچه اي تشديد مي شودکه پايداري بزرگراه را تهديد مي کند .
احداث پل ميان گذر درياچه اورميه در شرايطى صورت مى پذيرد كه پيش از اين بانك جهانى با حمايت مالى از پروژه مطالعاتى مديريت حوزه آبريز درياچه اورميه اعلام كرده بود: «احداث اين بزرگراه به طور مستقيم منجر به از بين رفتن بخشى از بستر درياچه اورمیه و سطح آب شده است و ساخت پى بزرگراه به عرض ۸۰ متر در كف درياچه و به طول ۱۵ كيلومتر، مساحت حدود ۱۲۰ هكتار از درياچه را نابود كرده است.
ب- آلودگي صوتي و اثرات نا مطلوب آن بر حيات وحش منطقه و پرندگان مهاجر : درحال حاضر ، تردد قايق هاي موتوري ، به نوعي موجب کاهش جمعيت پستانداران و پرندگان درياچه به ميزان بالايي شده است.
ج – آلودگي خاک و آب وهواي منطقه
د – انقطاع نسبي روند حرکت طبيعي آب درياچه اورمیه .
ه- کاهش ظرفيت خود پالايي آب واثر آن بر توليد آرتيميا و جلبک هاي موجود.
اقدامات اجرايي و توصيه شده براي جلوگيري از نابودي درياچه:
1- درياچه اورميه با انتقال آب خزر زنده مى ماند:
محسن فرج پور از كارشناسان حوزه آب ، پيشنهادى براى حل مسأله درياچه اورميه مطرح كرد. او با استناد به دلايلى انتقال آب از خزر به درياچه اورميه را يگانه راه ماندگار براى حل مسأله غامض درياچه اورميه دانسته است. يكى از بزرگترين مشكلات درياچه فوق سطح ارتفاع آن از درياهاى آزاد مى باشد كه موجب ايجاد تبخير بالاتر از حد معمول در درياچه مذكور مى شود. همچنين با گسترش فضاهاى شهرى و انسانى، كشاورزى و حفر چاه هاى عميق به ناچار از رودخانه هاى تغذيه كننده استفاده بيش از حد به عمل آمده و اين دو معضل همراه با نفوذ آب به طبقات زيرين به يك اندازه و كاهش بارش باعث شورى بيش از حد آب درياچه مى گردد. لازم به توضيح مى باشد اين عمل هزاران سال است كه به وقوع پيوسته و در سالهاى نزديك سير صعودى داشته است. لذا چاره اى جز تغذيه اجبارى آب به داخل درياچه به نظر نمى رسد. به نظر ايشان مى توان با طرح نمودن گزينه درياى خزر براى نجات درياچه اورميه اقدام كرد. درياى خزر با عمق ۱۰۲۵ متر و ۳۰ متر پايين تر از سطح اقيانوسهاى آزاد و با طول كرانه جنوبى ۶۵۷ كيلومتر كه از دهانه رودخانه آستارا تا خليج حسين قلى واقع گرديده. همچنين شهرهايى مانند نوشهر، محمودآباد، رامسر، ۲۷ متر پايين تر از سطح آزاد درياها هستند. در سالهاى اخير با گرم شدن كره زمين و ذوب شدن يخهاى كشور همسايه شمالى و بالا آمدن آب سطحى زمينهاى كشاورزى (آيشى) در جلگه ها چاره اى جز باز نمودن دريچه رودخانه ولگا و مشتقات آن كه ۶۰ درصد تأمين آب درياى خزر را به عهده دارد نداشته تا از طغيان آب جلوگيرى به عمل آورد. از اين رو هم ميهنان در سالهاى گذشته با بالا آمدن آب در كرانه هاى جنوبى دچار خسارت گرديده اند. درياى خزر با توجه به اتصال به رودخانه هاى آب شيرين جزو درياچه هاى آب شيرين است. اما نمك و شورى اين دريا با توجه به بسته بودن و تبخير بالا نه به مقدار درياهاى آزاد بلكه كمتر از آن است كه با برداشت از آبهاى موجود چرخه جايگزينى از رودخانه ها بيشتر و در نهايت از شورى كمترى برخوردار خواهد گرديد .
در طرحى كه ارائه مى گردد انتقال آب درياى خزر به درياچه اروميه پيش بينى شده است كه اين فرآيند با استفاده از الكتروپمپ و بعضاً توربوپمپ با ظرفيت مناسب و استفاده از لوله هاى فولادى و بعضاً لوله هاى پلاستيك خواهد بود براساس ميزان آب موردنياز قطر لوله موردنظر ،تعيين و تعداد الكتروپمپ ها مشخص و هرگونه نيازهاى آتى نيز در طرح لحاظ خواهد گرديد. 
از آنجا كه يكى از مشكلات اجرايى اين قبيل طرحها، تحصيل زمين موردنياز و بخش عمده اى از هزينه ها را در برخواهد داشت استفاده از منتهى اليه داخل حريم خطوط لوله و نفت و گاز موجود در منطقه و جاده ها و راه آهن و دكلهاى برق موردنظر طرح مى باشد كه نهايتاً آثار تخريبى محيط زيستى طرح نيز كمتر خواهد بود. برداشت آب از حوالى شهر آستارا شروع و پس از گذر از اردبيل و سراب به تبريز ادامه يافته و از آنجا با عبور از مسير جاده جديد تبريز - اورميه مسير (شهيد كلانترى) به حوالى درياچه اورميه خواهد رسيد كه طول تقريبى اين مسير حدود ۳۶۰ كيلومتر پيش بينى مى گردد. 
در طول مسير طى شده هر كجا امكان وجود تغذيه آب شيرين به اين خط لوله نيز فراهم باشد امكانات لازم در طرح گنجانيده شده و امكان استفاده دو منظوره رفت و برگشت آب در تمام يا قسمت هايى از مسير كه در زمانهايى از سال در صورت نياز بتواند آب شيرين را از نقاط پايين دست به بالا انتقال دهد نيز ميسر خواهد بود. استفاده از نيروى مازاد آب در نقاطى كه مازاد فشار دارد به عنوان توليد برق و تفكر احداث نيروگاه ذخيره اى نيز مى تواند در صورت نياز در طرح منظور شود. 
نمك كمتر موجود در آب درياى خزر نسبت به نمك آب درياچه اورميه و امكان تداوم جريان انتقال آب در تمام سال مى تواند در احياى درياچه اورميه نقش مؤثرى را داشته باشد كه اثرات مثبت آن ايجاد هزاران فرصت شغلى در زمينه هاى كارى و كشاورزى، تلطيف هواى اطراف درياچه، ايجاد خطوط كشتيرانى، افزايش آبهاى زيرزمينى و احيا و تداوم حيات وحش و آبزيان و پرورش ماهى و حفظ محيط زيست و تغييرات اساسى در تمام زمينه هاى مرتبط در اطراف درياچه اورميه خواهد بود. همچنين پس از انتقال آب و نجات درياچه اورميه با طرح و ساخت شاخصهاى ميله اى در عميق ترين نقطه درياچه و نصب كنترل هايى از انواع برقى، الكتريكى و مكانيكى توأم با هم به صورت شناور و يا مقدار سطح آب درياچه را دائماً يكسان نگه داشته و از هزينه هاى روزانه استفاده و از طول خط لوله كاسته و همچنين از طغيان و يا پايين رفتن مجدد سطح درياچه جلوگيرى به عمل آورد و با طرح و ساخت دستگاه هاى آب شيرين كن كه مى تواند از انواع تبخيرى، الكتروليز، فشارى و يا مخازن كربنى مى باشد،  براى مصارف كشاورزى و خانگى استفاده نمود.
2-طرح سرازيرکردن آب رود خانه هاي زاب بزرگ و کوچک به درياچه اورمیه  :
به منظور سامان دهي و احيا آب درياچه اورميه ، طرح سرازير کردن آب رودخانه هاي زاب بزرگ وکوچک به درياچه اورميه با احداث يک سد درمنطقه پيرانشهر(نزديک سردشت)در آزربايجان غربي  مورد بررسي قرار گرفت. در سال 83
با احداث اين سد آب شيرين رود خانه ها ي زاب بزرگ وکوچک از مسير کشور عراق منحرف شده و به درياچه اورميه مي ريزد.
سالانه نزديک به 2 ميليارد  متر مکعب آب شيرين قابل شرب بدون هيچ محدوديتي از طريق رودخانه هاي فوق در بانه وارد کشور عراق مي شود در حالي که هيچ پروتکل بين المللي براي حل اين مشکل وجود ندارد.
به همين دليل وزارت نيرو تصميم گرفته با احداث اين سد مخزني بزرگ در نزديکي سردشت ، تا حد امکان آب رودخان هاي زاب را به حوزه هاي داخلي منحرف نمايد.
اين دو رودخانه متعلق به شمال غرب ايران است و آبهاي اضافي آن به عراق مي ريزد . در حالي که آب بسيار سرشار اين دو رودخانه مي تواند درياچه را از خطر نابودي نجات دهد.
سرازير شدن آبهاي شيرين به اين درياچه مي تواند گونه هاي زيست محيطي را دراين منطقه افزايش دهد. اما ادعا  دليل براين نيست که اگر آب اين دو رودخانه نباشد ، درياچه به کلي نابود خواهد شد.
3- انتقال آب شيرين و غذا براي مصرف جانوران درياچه اورمیه:
30 هزار ليتر آب‌شيرين و 200 بند علوفه به دليل كم شدن آب شيرين و غذا براي حيات‌وحش جزاير درياچه اورميه به اين جزاير منتقل شد.
به گزارش سايت رسمي سازمان حفاظت از محيط زيست ايران، مسئولان پارک ملي و درياچه اين اقدام را با همکاري سازمان همياري شهرداري‌هاي استان انجام داده‌اند. اين اقدام با استفاده از يك شناور انجام شده است.
کارشناسان حفاظت از محيط زيست معتقدند كه براي رفع مشکل كمبود آب و غذاي حيات وحش، بايد طرح تعديل جمعيت وحوش در منطقه انجام گيرد. اين موضوع هم اکنون در حال بررسي است.
-پروژه مديريت جامع درياچه: سال 84
از سوى بانك جهانى طرحى با عنوان برنامه مديريت جامع درياچه اورميه ارائه شده كه اين طرح با تركيب طرحهاى ارائه شده توسط ايران منجر به تدوين پروژه پارك ملى درياچه اورميه شد.
پروژه حفاظت طى  ۷ سال در دو سطح بين المللي و داخلي اجرا مي شود و با نجات درياچه اورميه از بحرانها، الگويى نو از مديريت جامع زيست بومهاى تالابى كشور ارائه مى دهد.
اولين جلسه مشترك مديريت يكپارچه درياچه اورميه به عنوان نخستين گام درعملى شدن پروژه نجات اين درياچه در تبريز برگزار شد.
تا چندى پيش، كليه مسائل درياچه اورميه به صورت يكجانبه توسط آزربايجان غربى اداره مى شد اما كارشناسان مسائل زيست محيطى ضمن انتقاد از اين وضع، ايجاد مديريت يكپارچه و مشترك با استانهاى همجوار اين درياچه را مهمترين راه استفاده از تمامى پتانسيل هاى موجود دانسته بودند. از همين رو اولين جلسه مديريت يكپارچه درياچه اورميه نخستين مرحله از اجراى پروژه بين المللى نجات درياچه اورميه به شمار مى آيد.
مبلغ ۳ ميليون دلار توسط بانك جهانى از محل تسهيلات محيط زيست جهانى (GEF) در اختيار ايران قرار مى گيرد و مابقى هزينه پروژه بايد توسط دولت ايران تأمين گردد.
گفته مى شود بودجه اى بالغ بر ۷ ميليون دلار از محل اعتبارات داخلى براى انجام پروژه پارك ملى درياچه اورميه در نظر گرفته شده است.
هدف اصلى از انجام اين طرح ارائه راه حل قطعى آلودگى درياچه اورميه مي باشد.
گفتنى است يكصد و بيست تن از كارشناسان داخلى به همراه كارشناسان انگليسى مشغول بررسى پروژه مذكور مى باشند كه به گفته مسؤولان تاكنون ۱۲ درصد كل كارانجام يافته است.
تایماز اورمولو

Saturday, May 1, 2010

مجتمع گردشگری باری در ساحل دریاچه اورمیه

مجتمع گردشگری باری مجموعه‌ای اقامتی، درمانی، ورزشی، گردشگری، پذیرایی و فرهنگی است كه در ساحل زیبا و كم‌نظیر دریاچه‌ی اورمیه(اورمو گولو)، دومین دریاچه بزرگ نمك جهان، بنا نهاده شده است. این مجتمع در 40 كیلومتری جاده سلماس- اورمیه قرار دارد و از نظر آب و هوایی و مناظر طبیعی در یكی از بی‌بدیل‌ترین مناطق جغرافیایی قرار گرفته است.
واقع‌شدن در ساحل دریاچه‌ی اورمیه(اورمو گولو)، كه خود گنجینه‌ی طبیعی پرارزش و بی‌نظیری‌ از خواص شگفت‌انگیز درمانی و زیست‌محیطی است و بهره‌گیری شایسته از امكانات طبیعی آن از اصلی‌ترین دلایل ایجاد مجتمع باری بوده، از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. احیای ارزش‌های سنتی منطقه در به‌كارگیری پدیده‌های طبیعی برای سلامت و تندرستی و همچنین ایجاد مجموعه‌ای منطبق بر استانداردهای جهانی و فراهم‌كردن فضایی مناسب و شایسته برای گردشگران داخلی و خارجی از دیگر اهداف ایجاد و احداث این مجموعه است.
با راه‌اندازی و بهره‌برداری از این مجموعه توجه بسیاری از مسافران و گردشگرانی كه برای بهره‌بردن از امكانات مشابه به خارج از كشور مسافرت می‌كردند، به این مكان جلب شده است. این مساله به خودی خود می‌تواند گام مثبتی در مسیر بهره‌برداری از منابع داخلی و جلوگیری از خروج ارز از كشور باشد. ضمن آن‌كه برای مسافران و گردشگران نیز هزینه‌های مسافرتی و تفریحی به میزان زیادی كاهش خواهد یافت.
باری اولین و تنها طرح ملی عملی شده‌ی دهكده سلامت در كشور است و تا كنون بخش‌های بزرگی از آن به بهره‌برداری رسیده است. پیش‌بینی می‌شود كه این مجموعه در آینده نزدیك و با پایان یافتن فازهای بعدی طرح، پذیرای بیش از 400 هزار نفر گردشگر داخلی و خارجی باشد.
حجم سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این مجموعه نیز از دیگر وجوه تمایز آن به شمار می‌آید. باری اولین سرمایه‌گذار بخش خصوصی پروژه ملی دانشكده هتل‌داری  مدرن در كشور است. با بهره‌برداری از این دانشكده، علاوه بر تامین نیروی انسانی مورد نیاز این مجموعه، سالانه نیروهای متخصص و آموزش‌دیده‌ی زیادی روانه بازار هتل‌داری  كشور خواهند شد كه می‌تواند درصدی از كمبودهای كشور را در زمینه تامین نیروی انسانی آموزش دیده در بخش خدمات گردشگری را رفع نماید.
با وجود آن كه هنوز مدت زمان زیادی از بهره‌برداری از بخش‌های مختلف مجتمع باری نگذشته، این مجموعه موفق شده است به نامی آشنا در جاذبه‌های گردشگری منطقه تبدیل شود و سالانه تعداد زیادی از مسافران و گردشگران داخلی و خارجی را به سوی خود جلب و با ارزش‌های نهان و آشكار دریاچه‌ی اورمیه آشنا كند.
بهره‌برداری نهایی از تمام فازهای این پروژه در حدود 5 سال به طول خواهد انجامید. پس از تكمیل و نهایی‌سازی این پروژه، علاوه بر استفاده‌ی بهینه از امكانات طبیعی دریاچه اورمیه، بیش از 500 فرصت شغلی ایجاد خواهد شد كه این می‌تواند گامی موثر در جهت كاهش نرخ بیكاری در منطقه باشد.
هم‌اكنون بیش از 300 نیروی كارآزموده و آشنا به آموزش‌ها و تخصص‌های هتل‌داری  و خدمات وابسته به آن در مجموعه باری و در بخش‌های مختلف رفاهی، اقامتی، درمانی، ورزشی و فرهنگی و ساختمانی به فعالیت‌های مختلف اجرایی، خدماتی و كارگاهی مشغول هستند و هریك متناسب با جایگاه شغلی و نوع كار خود با كمك مجرب‌ترین تیم‌های آموزش خدمات گردشگری تعلیم دیده و از هر نظر برای ارایه و عرضه این خدمات مهیا شده‌اند.
تاریخچه باری
باری نام روستایی در 40 كیلومتری جاده‌ی اورمیه- سلماس و در ساحل دریاچه‌ی اورمیه(اورمو گولو) است. اندیشه‌ی تاسیس یك مكان گردشگری در ساحل دریاچه‌ی اورمیه از سال‌ها پیش دغدغه‌ی ذهنی بنیان‌گذاران این مجموعه بود.
مقایسه‌ی كوچكی میان امكانات فعلی منطقه، در كنار پدیده‌ی بكر و نادری چون دریاچه‌ی اورمیه كه دومین دریاچه‌ی بزرگ شور دنیا پس از بحرالمیت (Dead Sea) است، نشان می‌دهد كه در بهره‌برداری از منابع طبیعی آن كم‌كاری شده است. همین مسئله سبب شد تا بنیان‌گذاران این مجموعه به فكر تاسیس مجموعه‌ای باشند، كه بتواند امكانات رفاهی، اقامتی، درمانی، ورزشی و فرهنگی كاملی را برای تمام كسانی كه به اهمیت و ارزش آب دریاچه اورمیه پی برده‌اند فراهم كند.
كلنگ احداث مجتمع گردشگری باری در سال 1376 زده شد و پس از انجام اقدامات اولیه هم‌چون ساختن جاده و تامین زیرساخت‌ها بالاخره اولین فاز این پروژه در سال 1382به بهره‌برداری رسید. این پروژه در نهایت یك دهكده گردشگری منطبق بر استانداردهای جهانی خواهد بود كه امكانات كم‌نظیر درمانی نظیر مراكز پیشرفته و مجهز آب درمانی با استفاده از چشمه‌های آب معدنی (Spa)، امكانات لجن درمانی، نمك‌درمانی، ماساژ درمانی، پلاژها و استخرهای مجهز، فیزیوتراپی، مراكز مشاوره‌ی روماتولوژی، دردهای استخوان و مفاصل و حوضچه‌های آب شور و معدنی برای استفاده‌ی بیماران از یون‌های آزاد موجود در محیط را در خود خواهد گنجاند.
هم‌اكنون این مجموعه گردشگری امكانات پیش‌بینی شده در پروژه‌ی نهایی را در اندازه‌ی كوچك‌تر در خود جای داده است. این امكانات شامل امكانات اقامتی (هتل 5 ستاره، ویلاهای اختصاصی و سوییت)، امكانات پذیرایی (سالن‌های پذیرایی، رستوران و سفره‌خانه سنتی)، ورزشی (استخر، سالن بولینگ و بیلیارد، دوچرخه‌سواری، مانژ اسب سواری، قایقرانی و ورزش‌های آبی، تیراندازی، اسكیت تراپ و...) و درمانی (پلاژ، جكوزی، حوضچه‌های مخصوص آب دریاچه و آب شیرین و...) است.
تصاویر منطقه زیبا و توریستی باری را در زیر می توانید مشاهده کنید: 
عکسها از حمید حبی




Tuesday, April 27, 2010

Sunday, February 21, 2010

ریشه شناسی نام چند محله ی تاریخی اورمو










اورمو ديار باستاني با تاك هاي انگور و باغات ميوهايي كه ياد بهشت برين را در ذهن متجسم مينمايند در كنار درياچه ايي(اورمو گولو) كه همچون گوهري بر تارك منطقه مي درخشد با مردماني غيور و آگاه و مهربان با تاريخي هزاران ساله كه نسل مردمانش را به قدمت ((گؤي تپه))، ((تام تاما))، ((زرتشت)) و ... مي رساند بحق پايتخت تاريخي آزربايجان است كه مهد تمدنهاي باستاني بزرگي همچون آراتتاها، مانناها، هوريها، اورارتوها و ... بوده است كه در بطن تاريخ گاه صفحاتش از تمدن آفريني و مدنيت مردمانش پرغرور و در مقطعي با نواهاي روح انگيز و بي بديل ((صفي الدين اورموي)) و عرفان ((حسام الدين چلبي اورموي)) و اشعار دل انگيز ((حيران خانيم)) و دلاورمرداني نظير ((عسگر خان)) و ((كاظم خان)) موجبات افتخار امروز ماست و البته گاه از سختي هايي كه نارفيقان و دشمنان و متجاوزان بر هيبتش وارد ساخته اند مويه هاي دردناكي دارد كه تن و روح هر وارسته ايي را بدرد مي آورد. اما آنچه كه موضوع مطلب جاريست، نگاهي بر اسامي برخي مناطق و محلات اورمو است كه در ذيل به ريشه نامگذاري آنها اشاره مي شود:
گؤل اوستو: اين ميدان چند سال قبل به نام ميدان امام حسين (ع) تغيير يافته است. در زمان قديم در آن منطقه چشمه هاي بزرگي بودند كه بدين سبب نام گؤل اوستو را بدان داده بودند كه آن چشمه ها آب آشاميدني نواحي زيادي از شهر را تامين ميكردند.
نوو گئچر: اين قسمت از شهر اكنون پنجراه ناميده ميشود. نوو گئچر در امتداد گؤل اوستو قرار دارد كه از دو كلمه تركي "نوو" به معناي محل تقسيم و انتقال آب (ناودان كه در پشت بام ساختمانهاست از همين ريشه است) و "گئچر" به معناي محل عبور، است تشكيل شده است. آب شهر از گؤل اوستو به نوو گئچر سرازير شده و از آنجا به مناطق مختلف شهر منتقل ميشد كه بدين سبب نام نوو گئچر را به اين منطقه داده اند.
عسگرخان: اين منطقه قديمي شهر كه يكي از دروازه هاي 8 گانه اورمو بوده است با نام يكي از سرداران رشيد و وطن پرست طايفه بزرگ افشار بنام ((عسگرخان)) كه اولين سفير ايران در فرانسه بوده است نامگذاري شده كه خوشبختانه تاكنون نيزنام اصلي خود را حفظ كرده است. در سال 1218 ه.ق عسگرخان فرمانده لشگر اورمو بود كه در جنگ با روسها در ايروان، باكو، گنجه و نخجوان طايفه افشار و دلاوران اورميه ايي به سركردگي عسگرخان رشادتهاي زيادي از خود نشان دادند و سپس نيز در همين دروازه عسگرخان در مقابل مهاجمان و ياغيان تالانگر كه از عشاير كرد بودند شهر را حفظ كردند. عسگرخان در 8رجب 1249 ه.ق وفات كردند.
چالا باشي: اين منطقه از شهر اكنون به چهاربخش تغيير نام يافته است كه از دو كلمه تركي "چالا" به معناي "گودي و چاله" و "باشي" به معناي "سر" تشكيل شده است. در زمان جنگهاي عثماني و صفويه مردم و لشگريان در اين منطقه از شهر كه مسير حمله عثماني به اورمو بود با حفر چاله و خندقهايي اقدام به دفاع از شهر كرده اند كه به همين جهت اين منطقه با عنوان چالا باشي خوانده مي شد. 
جارچي باشي: اين منطقه از شهر كه در قديم محل استقرار و مكان اصلي اطلاع رساني جارچيان شهر بود كه در مواقع لزوم با دستوراتي كه دريافت ميكردند مسائل مختلف و مهم را بوسيله جار كشيدن در كوي و برزن به اطلاع مردم ميرساندند كه به همين جهت اين محله كه اكنون در خيابان شهيد باكري قرار گرفته است جارچي باشي ناميده شده است.
وكيل باشي: اين محله نيز در خيابان شهيد باكري قرار گرفته كه محل سكونت وكلا و داروغه و قاضي شهر بوده است. 
شيخ تپه: يكي از مناطق زيبا و اصلي شهر بصورت تپه ايي بزرگ است كه پارك جنگلي نيز در اين منطقه قرار دارد. در سال 1297 ه.ق شيخ عبيدالله شمزيناني از رهبران فرقه نقشبنديه كه كرد زبان بود از تركيه به خاك غرب آزربايجان و اورمو حمله نمود و غارتگريها و جنايات و قتل عامهاي فجيع و دهشت باري در اورمو، سلماس، سويوق بولاق (مهاباد) و قوشاچاي (مياندوآب) انجام داد كه تاريخ از بازگويي آنها شرمسار و دردآلود ميباشد. شيخ عبيدالله در تپه هاي منطقه ايي كه اكنون شيخ تپه ناميده ميشود شهر را مورد هدف قرار ميداد و در اين منطقه از شهر نيز ساكن بوده است كه از آن تاريخ تاكنون آن منطقه را شيخ تپه ناميده اند. 
عرشلو: این منطقه که با بافتی روستایی در بافت جدید شهر در مابین خیابانهای البرز، میثم و فرهنگیان قرار دارد نام یکی از طایفه های قدیمی تورکهاست. "عره ش" در ترکی به معنای واحد طول(از مرفق الی نوک انگشتان) بکار میرود.
دوققوز پله: يخچال دوققوز پله در محله اي قديمي به عسگرخان و در كنار نهر كوچكي به نام ((دره چاي)) در شهر اورمو قرار دارد که البته محله ایی نیز به همین نام در آن نقطه از شهر موجود است. دوققوز در تركي به معناي نه (9) مي باشد که عدد 9 در ترکی جزو اعداد مقدس و معنی دار است که در بسیاری از آثار باستانی آزربایجان به عدد 9 برمی خوریم. تا قبل ازگسترش شهر به صورت فعلي، اهالي اورمو از اين یحچال بعنوان محل نگهداری يخ استفاده مي كردند و نيز مراسم چهارشنبه سوري را در كنار حوضچه اي كه آب نهر به آن مي ريخت و فاصله اش با يخچال حدود چهل متراست برگزار مي گردید. با توجه به شكل ساختمان و نقشه اي يخچال ،به نظر مي رسد اين بنا به دوره قاجار تعلق دارد. بنا و سقف آن از سنگ و آجر است. اين يخچال هنوز سالم باقي مانده و صدماتي به آن وارد نشده است. علاوه بر محلات فوق الذکر میتوان به محلاتی نطیر "یئددی درمان" ، "بدن دیبی" ، "آغداش" ، "توپراق قالا" ، "داش مچید" و ... اشاره کرد. اهمیت شناختن نامهای اصیل این مناطق در راستای تعریف هویت اصیل اورمیه است که در طول صده معاصر دردهای زیادی را از جانب متجاوزان و مهاجران بر خود دیده است. بنظر میرسد تهیه نقشه های فرهنگی اصیل در مناطق غربی آزربایجان کار ضروری و مهمی است که باید به سرعت از سوی مسئولان و مقامات مسئول و نیز دلسوزان فرهنگ آزربایجان صورت پذیرد.
رضا داغستاني:
ايضاح:بوردا ايشاره اولونان عسگرخان كي بو آددا بير دروازا اورمودا وار اونجه هيندو دروازاسي و او محله هيندو محله سي آدلانيرميش كي عسگرخان افشارين شهادتيندن سونرا عسگرخان آدلانير و اوشهيد اورمونون قوچ قبير صانديقيندا ياتيب. آمما ايرانين بيرينجي سفيري فيرانسادا ،عسگرخان عبدالمالكي گينه افشار طايفاسينداندي و جنرال مسچيدينين شبيستانيندا دفن اولوبدور كي گرك بير بيرلريله قاريشيلماسينلار
اومود اورمولو: به نظر بنده ریشه شناسی چند نامی که در نوشته ذکر شده به تحقیق بیشتر نیاز دارد.
نوشته حاضر جهت آشنائی نسبی به خوانندگان عرضه میشود.
http://www. sulduzxeber.blogfa.com

Tuesday, February 9, 2010

اورمو گؤلونه














بیر  داملا  گؤز  یاشین ،خلت  ائیلیین

سیز  الله  سو-سوزدو ، اورمو  گؤلونه

او  قدر  سو-سوزدو ، قلبی  یانیری

بیر  اویوج  سو  تؤکون ، اورمو  گؤلونه

بو  گؤلون  آغری‌سی ، دونیا  بویونجا

یئر-گؤی  اونودوبدو  اونو  دویونجا

قانیمیز  قوروسون ! گؤل  قورویونجا

گلین  بیز  سو  تؤکک ، اورمو  گؤلونه

 آغلایاق  هدیه  ائدک  گؤز  یاش‌لارینی

بلکه  جان  وئرک  بیز ، اورمو  گؤلونه

اوریین  یانماییر ! آغلییا  بیلمیرسن !

قان  وئرک  داماردان ، اورمو  گؤلونه

 بو  گؤلون  قازلاری  هایانا  گئتدی ؟

یام  یاشیل  یازلاری  هایانا  گئتدی ؟

کئیفی‌نین  سازلاری  هایانا  گئتدی ؟

سو  وئرک  سازلانسین  اورمو  گؤلونه

 بیگانه  باخا‌جاق ، اؤگئی  بو  گؤله

یانماسا  دوغما  اؤزو ، اورمو  گؤلونه

هارداسان  سن  ائی ، گؤلون  صاحبی ؟

بیگانه  خور  باخار  اورمو  گؤلونه

 گلین  آغلارکن ، بیز  هدیه  ائدک

بو  قان‌لی  گؤز  یاشین ، اورمو  گؤلونه

تحقیر  بسدی ، گلین  گلین  آماندی

خار  اولماق  ایستمه ، اورمو  گؤلونه

بیلمدیم  هانسی  اللر ! چای‌لاری  کسدی

گوناه  بس  نه یمیش ، اورمو  گؤلونه

بولاق‌لار  گورودو ، نه  بره  بسدی ؟

میناس  داغی  آغلار ، اورمو  گؤلونه 

بو  شاه  رئژیمی‌نین ، شاه  پیلانیدی

باغلاسین  یول‌لاری ، اورمو  گؤلونه

بیر  جاللاد  رئژیمین ، کوبرا  ایلانیدی

زهرین  جالاسین ، اورمو  گؤلونه

یئزید  ایمام‌لاری ، سو-سوز  اؤلدوردو

باخین  سو-سوز  اؤلور ، اورمو  گؤلونه

اگر  موسلمان‌سیز ؟ روا  گؤرمیین

بیر  ایچیم  سو  وئرین ، اورمو  گؤلونه
قایناق: اویرنجی سایتی

Tuesday, February 2, 2010

سرود مدارس ترك اورميه در ٩٢ سال پيش و يادي از حاجي ميرزا فضل الله مجتهد اورمولو














مئهران باهارلي-٢٠٠٢ بازنويسي شده ٢٠١٠ 
سؤزوموز 
در اين نوشته به كوتاهي به حاجي ميرزا فضل الله مجتهد، يكي از برجسته ترين خادمان فرهنگ ترك و پيشگامان نهضت تعليم و تعلم به زبان ملي تركي و مدرنيته آزربايجان و ايران پرداخته ام. حاجي ميرزا فضل الله مجتهد، از عالي رتبه ترين روحانيون شهر اورميه آزربايجان در دو دهه نخستين قرن بيستم است. وي كه بيش از بيست سال در عتبات عاليات كشور عراق به تحصيل و تدريس علوم ديني اشتغال داشت، پس از نيل به درجه اجتهاد به اورميه شهر زادگاه خويش بازگشت. حاجي ميرزا فضل الله مجتهد در سالهاي جنگ جهاني اول در همگامي با حركت اتحاد اسلام بر عليه نيروهاي اشغالگر روسيه تزاري (كه در ضمن آزربايجان شمالي را نيز تحت اشغال داشت) اعلان جهاد نمود. وي در سال ١٩٢٠ در اورميه فوت كرد. 
از تاريخي ترين اقدامات حاجي ميرزا فضل الله مجتهدي، تاسيس مدرسه اي در اورميه به نام "مدرسه صلاحيه" ويا "خئيير يوردو" به منظور تدريس زبان تركي است. اين اقدام، نقطه عطفي نه تنها در تاريخ تدريس زبان تركي در آزربايجان جنوبي، بلكه در تاريخ فرهنگ ترك و روند ملت شوندگي خلق ترك است. او خود سمت مديرْيت اين مدرسه را كه جزء اولين مدارس تاسيس شده به سبك مدرن در آزربايجان جنوبي و ايران نيز ميباشد، بر عهده داشت. در مدرسه خئيير يوردو زبان تدريس و همه مفردات به تركي بود. زبان فارسي نيز هر روز به مدت يك ساعت به مثابه زباني خارجي به علاقه مندان تدريس ميشد. مدرسين مدرسه را عمدتا روشنفكران و افسران ترك بومي و نيروهاي آزاديبخش عثماني تشكيل ميدادند. منابع تاريخي ذكر مي كنند كه كلاسهاي مدرسه "خئيير يوردو" در مدت بسيار كوتاهي از كودكان و جوانان شهر كه مشتاق سواد آموزي به زبان مادري خود تركي و تشنه يادگيري فرهنگ ملي خويش بودند پر گشته بود.
يكي ديگر از موضعگيريهاي تابوشكنانه حاجي ميرزا فضل الله مجتهد كه نام وي را در تاريخ فرهنگ و زبان ترك و آزربايجان ماندگار كرده است، فتواي وي در مورد جواز تغيير الفبا و خط عربي و كاربرد الفباي لاتين (براي زبان تركي) به جاي آن است. حكم تاريخي اين مقام ديني برجسته شيعي به جواز خط لاتين براي زبان تركي امروز نيز براي تركهاي مقيد به فتاواي مقامات ديني داراي اهميت مي باشد. در زير فتواي اين روحاني بلند پايه ترك آزربايجاني مدرنيست و آينده نگر آمده است: 
فتواي ميرزا فضل الله مجتهد اورميه اي (جريده اختر، سال ١٢٩٧، شماره ٢٢): 
"تغيير در خط كتب يا اختيار خطي جديدي مطلق جايز است بلا اشكال. بلكه هر گاه موجب تسهيل تعليم و تعلم و تصحيح قرائت بشود راجح خواهد بود. اگر كسي توهم بكند كه اين تغيير تشبه به اهل خارجه است و جائز نيست، اين توهم ضعيف است كه اينگونه تشبيهات حرام نيست و الا استعمال سماور بايد جائز نباشد." 
امروز پس از گذشت ٩٢ سال از گشايش مدرسه تركي خئيير يورد، تركهاي آزربايجان جنوبي و ديگر نقاط ايران، در راستاي سياستهاي فارسگرايانه و انكار و امحاء زبان و هويت تركي و حقوق زباني و ملي ملت ترك ساكن در ايران توسط دولت اين كشور، از كاربرد آزادانه زبان ملي خود در نظام آموزشي، عرصه هاي گوناگون حيات اجتماعي و فعاليتهاي دولتي بالكل محروم گشته اند و فرهنگ و هويت خلق ترك ساكن در ايران در نتيجه اقدامات سيستماتيك رسمي حاكميت فارس و غيررسمي جامعه فارسي در آستانه نابودي كامل قرار گرفته است. ايدئولوژي دولتي به تلاشي بسيار گسترده براي باز نويسي تاريخ ايران و زدودن حافظه تاريخي ملت ترك بويژه در دو عرصه سابقه رسميت زبان تركي و تعليم و تعلم به زبان تركي در آزربايجان جنوبي و ديگر مناطق ملي ترك نشين دست يازيده است. زيرا خود بخوبي مي داند آنچه كه ملت ترك ساكن در ايران، در آزربايجان جنوبي و خراسان و جنوب و مركز ايران خواهان آن است، نه چيزي نو و وارداتي، بلكه آنچيزي است كه قبل از پياده شدن طرح استعماري و وارداتي فارس-آرياسازي فعلي به طور طبيعي از بطن تاريخ و جامعه ايراني برخاسته و در جريان بوده است، يعني: برابري و تساوي مطلق ملل ساكن در ايران و زبان و فرهنگها و حقوقشان، طرد نژادپرستي آريايي و قوميت گرايي برتري طلب فارسي. 
در يك صد سال گذشته استعمار روس (آزه ربايجانچيليق) و فارس (ايرانچيليق)، هر كدام در جهت مصالح و نيات خود، به بازنويسي تاريخ معاصر آزربايجان جنوبي پرداخته اند و من جمله شماري از رهبران و شخصيتهاي ضد ترك و فارسگراي مرتجع جنبشهاي آزاديخواهانه اما غيرملي مشروطيت آزربايجان و آزادستان را به سيماهاي تاريخي و حتي قهرمانان ملي آزربايجان تبديل كرده اند. اين دو سياست استعماري، در عين حال به حذف شخصيتهاي حقيقتا ملي، متجدد، مترقي و ترك گراي اين دوره مانند ميرزا فضل الله مجتهد اورميه اي و تقي رفعت و همچنين لجن مالي سياستهاي بسيار مثبت عثماني و اتحاد اسلام در قبال تركان ايران و آزربايجان جنوبي در اين دوره دست زده اند. اما واقعيت آن است كه شخصيتهاي ترك گراي مذكور و سياستهاي عثماني در آن دوره و بويژه حركت اتحاد اسلام از جمله با اقداماتي مانند گسترش تركي نويسي، تاسيس مدارس تركي زبان، تشويق به گذار به الفباي لاتيني تركي و طراحي پرچم براي آزربايجان جنوبي، سازماندهي مقاومت مردمي ترك در برابر متجاوزين ارمني-آسوري در مناطق غربي آزربايجان جنوبي، آزادسازي برخي شهرهاي اشغال شده توسط آنها، .... نقش عظيمي در خودآگاهي ملي تركان آزربايجان جنوبي و روند ملت شوندگي آنها در اوائل قرن بيستم داشته است. 
با اين وصف، شايسته است كه حاجي فضل الله مجتهد، اين خادم انساندوست و وطنپرور، فقيه عاليقدر، مدرنيست و فرهنگ دوست ترك آزربايجاني و آرمانهايش به نيكي ياد شود و جايگاه شايسته خود را در تاريخ سياسي آزربايجان جنوبي و فرهنگ ترك باز يابد. بسيار بجا خواهد بود اگر روز مبارك تاسيس مدرسه ترك در اورميه در ٩٢ سال پيش نيز، نه تنها فقط در اين شهر، بلكه در سراسر آزربايجان جنوبي و كل ايران به عنوان "روز ملي مدارس ترك" همه ساله گرامي داشته شود. 
در زير بخشي از مارش و سرودي را كه ٩٢ سال پيش كودكان و جوانان ترك در مدرسه خئيير يوردوي اورميه آزربايجان ميخواندند تقديم ميشود. سخنان اين مارش، سروده شاعر برجسته ترك، محمدامين يورداقول (١٩٤٤-١٨٦٩) است: 
من بير تورك`ه مMәn bir Türkәm
اورمو-١٩١٨ دوغوش ايلي (١٢٩٦ گونه ش ايلي
)Urmu 1918 خئيير يوردو اوخولو-Xeyir Yurdu Oxulu
من بير تورك`ه م، دينيم جينسيم اولودورMәn bir Türkәm denim cinsim uludur
سينه م، اؤزوم آته ش ايله دولودورSinәm özüm atәş ilә doludur
اينسان اولان وطه نينين قولودورİnsan olan vәtәninin quludur
تورك ائولادي ائوده دورماز، گئده ره م!Türk evladı evdә durmaz gedәrәm
يارادانين كيتابيني قالديرتمامyaradanın kitabını qaldırtmam
وطه نيمين بايراغيني آلديرتمامVәtәnimin bayrağını aldırtmam
دوشمه نيمي، وطه نيمه سالديرتمامDüşmәnimi vәtәnimә saldırtmam
تانري ائوي ويران اولماز٬ گئده ره م!Tanrı evi viran qalmaz gedәrәm
بو تورپاقلار اجداديمين اوجاغيBu torpaqlar әcdadımın ocağı
ائويم٬ كؤيوم٬ هپ بو يوردون بوجاغيEvim köyüm hәp bu yurdun bucağı
ايشته وطه ن٬ ايشته تانري قوجاغيİştә vәtәn iştә Tanrı qucağı
آتا يوردون ائولاد پوزماز٬ گئده ره مAta yurdun evlad pozmaz gedәrәm
تانريم شاهيد٬ دوراجاغام سؤزومدهTanrım şâhid duracağam sözümdә
ميلله تيمين سئوگيله ري اؤزومدهMillәtimin sevgilәri özümdә
وطه نيمده ن باشقا شئي يوخ گؤزومدهVәtәnimdәn başqa şey yox gözümdә
يار ياتاغين دوشمه ن آلماز٬ گئده ره مYar yatağın düşmәn almaz gedәrәm
آغ كؤينه كله گؤز ياشيمي سيله ره مAğ köynәklә göz yaşımı silәrәm
قارا داشلا پيچاغيمي بيله ره مQara daşla piçağımı bilәrәm
وطه نيمچون اوجاليقلار ديله ره مVәtәnimçün ucalıqlar dilәrәm
بو دونيادا كيمسه قالماز٬ گئده ره مBu dünyada kimsә qalmaz gedәrәm
ترجمه فارسي:
من ترك هستم، دين و جنسم والاست
سينه ام، درونم از آتش انباشته است.
آنكه انسان است، بنده وطن خويش است، 
فرزندان ترك، در خانه نمي نشينند، به پيش
!
كتاب آفريدگار را هرگز به كسي نمي دهم
اجازه نميدهم كه كسي پرچم وطنم را برداشته و بيافكند،
هيچگاه به دشمن مجال هجوم به ميهنم را نميدهم. 
خانه پروردگار ويران نميشود، به پيش! 
اين خاك، جايگاه مقدس اجداد من است
خانه و روستاي من همه در گوشه و كنار اين سرزمين است
وطن، آغوش پروردگار است
فرزندان، سرزمين پدري را اهمال نمي كنند، به پيش
!
خداوند شاهد است، بر سر سخن خود خواهم ايستاد
عشق ملتم در درونم است
به جز وطنم به چيزي نمي انديشم
بستر يار جاي دشمن نيست، به پيش! 
با پيراهن سفيد اشك چشمانم را پاك مي كنم
با سنگ سياه چاقوي خود را تيز مي كنم
و براي وطن خود سربلندي آرزو مي كنم
كسي در اين دنيا باقي نيست، به پيش!